Yolsuz işlerle uğraşanları Fethullah Gülen Hocaefendi’ye havale ediyorum. Kendisi belli ki beddua alanında profesyonel. Benim alanım ise iç politika değil dünya ekonomisi. 17 Aralık Operasyonu’nda da dikkatimi Halkbank’ın başına gelenler çekiyor. Küresel güçler Halkbank’ı hedef seçmiş gibi görünüyorlar. Neden? Çünkü İran’la doları ve diğer para birimlerini by-pass edip altınla ticaret yaptı. Hakimiyetleri, doların dünya parası olmasına dayanan küresel güçler için çok ciddi bir tehdit.
“Bu küresel güçlerin tekerine bir tek Halkbankası mı çomak soktu? Böyle bir operasyonun başka bir örneği var mı?” diye haklı olarak sorabilirsiniz.
Egan-Jones adını hiç duymuş muydunuz? Eminim Standart and Poors, Moody’s ya da Fitch isimlerini duymuşsunuzdur. Bunların hepsi ABD’de kayıtlı kredi derecelendirme kuruluşları. Verdikleri notlar ile küresel yatırımlara yön veriyorlar. Yatırımcılara bir şirketin, devletin ya da herhangi bir finansal enstrumanın yatırım yapmaya deyip-deymeyeceği hakkında bilgi veriyorlar. Öyle ki birçok fon belirli bir notu alamayan kurum ya da finansal araca yatırım yapamıyor.
Ancak adı pek duyulmayan Egan-Jones ile bu diğer meşhur üçlü arasında çok önemli bir fark var: Egan-Jones kendisine abone olan yatırımcılardan para kazanıyor. Oysa meşhur kredi derecelendirme şirketleri tam tersine parayı not verdikleri kuruluşlardan alıyorlar.
Peki bunun zararı ne? 2001-2008 döneminde ABD’de konut sektöründe bir balon oluştu. Piyasaya sürülen bedava para ev fiyatlarının sürekli artmasına neden oldu. Bankalar işi bile olmayan insanlara ev kredisi verdi. Tabi bu kredilerin geri ödenmemesi riski vardı. Ne yaptılar? Kredileri paket haline getirdiler. “Her ay borçlular bu krediler için nakit ödeme yapıyor. Harika bir yatırım aracı.” diyerek bunları piyasaya sürdüler. Fakat bu paketleri büyük fonlara satabilmeleri için yüksek kredi notlarına da ihtiyaçları vardı. Meşhur derecelendirme kuruluşlarına para vererek aslında riskli olan bu paketler için ‘AAA’ yani en yüksek kredi notunu aldılar. Gerisini biliyorsunuz. Ev fiyatları düşmeye başlayınca ev kredileri geri ödenemedi. Bu kredileri satın almış dev fon ve bankalar da 2008 yılında batma noktasına geldi.
1995’te Kurulan Egan-Jones, 2007 yılında Amerikan sermaye piyasaları denetleme kurumu SEC tarafından da tanındı. Böylece meşhur derecelendirme kurumları ile aynı lige yükselmiş oldu. Daha önce mali skandallarla batan WorldCom ve Enron gibi şirketlerin notunu ilk kıran kurum Egan-Jones olmuştu. Egan-Jones’un, notunu kırdığı kuruluş yaşamıyordu!
16 Temmuz 2011 tarihinde ise Egan-Jones çok daha büyük bir yapının adeta dokunulmaz kabul edilen AAA kredi notunu tarihte ilk kez kırdı: Notu kırılan kuruluş Amerika Birleşik Devletleri’nden başkası değildi! ABD’nin borcunun milli gelire oranı yüzde 100’ü aşmış bu nedenle de notu kırılmıştı.
O zamana kadar Egan-Jones pek de dikkat çeken bir kuruluş değildi. Bu olaydan sonra ise başına gelmeyen kalmadı. SEC not indiriminden hemen iki gün sonra alışılmadık biçimde Egan-Jones’tan konu hakkında açıklama talep etti. Ekim 2011’de SEC, Egan-Jones’a hakkında bir soruşturma başlatıldığını bildirdi. Nisan 2012’de Egan-Jones ABD’nin kredini notunu tekrar kırdı. SEC yine gecikmedi ve Egan-Jones’u 2008 yılında SEC’e kayıt sürecinde yanlış bilgiler içeren dokümanlar sunmakla suçladı. Ayrıca kurumun iki analistinin notladıkları bir finansal araçta yatırım yaptıkları tespit edilmişti. 2013 yılı başında iki kurum uzlaştı. Egan-Jones 18 ay boyunca ülke notlaması yapmamayı kabul etti.
Tıpkı bugün Halkbank olayında gördüğümüz gibi Egan-Jones hakkında gerçek olabilecek suçlamalar söz konusu. Ancak bu suçlamalar ne zaman gündeme getiriliyor? Kurum, ABD’nin kredi notuna ve dolayısıyla doların kredibilitesine el uzattığında. Bu arada ABD’nin kredi durumu o kadar kötü ki meşhur üçlüden Standart and Poors da notu kırmak zorunda kaldı. FBI’dan gelen 5 milyar dolarlık bir dava da Standart and Poors’u susturmaya yetti!
Amerika’nın kredi notu düşerse faizler yükselir. Faizlerin 1 puan yukarı çıkması ABD’nin yıllık faiz ödemelerinin 100 milyar dolardan fazla artması demek. Bu rakam Vietnam savaşının yıllık maliyetinden daha çok! ABD’nin kredi notunun hızla düşmesi ise sonunda doların da çökmesine neden olacak bir olaylar zincirini tetikleyebilir!
Halkbankası dolarla değil altınla ticaret yaptı. Egan-Jones ise ABD’nin ve dolayısla doların kredi notunu düşürdü. İkisi de hedef oldular. Doların dünya parası olarak kalmasında çıkarı olanların oyununu bozarsanız hangi ülkede olduğunuzun bir önemi yok. Şimşekleri üzerinize çekiyorsunuz…
SEC, Egan-Jones’a karşı şahin kesildi. İşin peşini bırakmadı. Ancak aynı SEC, meşhur üçlüye 2008 Krizine giden yolu açan notları hakkında ciddi bir yaptırım uygulamadı. Paranın, notlanacak varlığın sahibinden kazanıldığı bu sakat kredi derecelendirme sisteminde de hiç bir değişiklik yapılmadı! Gel de şimdi bu SEC’i Fethullah Hoca’ya havale etme…
Erkan ÖZ